การก่อสร้างอาคารหรือโครงสร้างต่าง ๆ นั้น เหล็กเสริมคอนกรีตเป็นวัสดุที่ขาดไม่ได้เลย เนื่องจากช่วยเพิ่มความแข็งแรงและทนทานให้กับโครงสร้าง ในบรรดาอุปกรณ์รองรับและช่วยจัดวางเหล็กเสริมเรียงตัวอย่างถูกต้องตามแบบแผน เหล็ก Bar Chair หรือเหล็กตีนกา เป็นหนึ่งในอุปกรณ์สำคัญที่มักจะถูกมองข้าม แต่ความจริงแล้วมีบทบาทที่สำคัญในการช่วยให้การวางเหล็กเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและมั่นคง ทำให้งานคอนกรีตออกมามีคุณภาพสูงและลดปัญหาการชำรุดในอนาคต
เหล็ก Bar Chair คืออะไร
เหล็ก Bar Chair หรือเหล็กตีนกา เป็นอุปกรณ์รองรับเหล็กเส้นที่ใช้ในงานเทคอนกรีต มีลักษณะเหมือนเก้าอี้เล็ก ๆ ที่ทำจากเหล็ก ซึ่งทำหน้าที่ยกระดับเหล็กเส้นให้อยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้องภายในแบบหล่อคอนกรีต ชื่อ “Bar Chair” มาจากรูปร่างที่คล้ายเก้าอี้ (Chair) และใช้รองรับเหล็กเส้น (Reinforcing Bar หรือ Rebar) ส่วนชื่อ “ตีนกา” มาจากรูปร่างที่คล้ายตีนของนกกา มีความแข็งแรงและคงทนต่อแรงกดทับระหว่างการเทคอนกรีต
อุปกรณ์ชิ้นเล็กนี้มีความสำคัญอย่างมาก เพราะช่วยให้เหล็กเส้นอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม ไม่ติดกับพื้นแบบหล่อหรือผิวคอนกรีต โดยวัสดุที่นิยมใช้ทำ Bar Chair มีสองประเภทหลักคือ เหล็กและพลาสติก เหล็กมีความแข็งแรงและทนทานสูง สามารถรับน้ำหนักได้ดี เหมาะกับงานที่ต้องรับแรงกดมาก แต่ต้องระวังเรื่องสนิมหาก Concrete Cover ไม่เพียงพอ ในขณะที่ Bar Chair พลาสติกมีน้ำหนักเบา ไม่เป็นสนิม และช่วยให้ผิวคอนกรีตเรียบเนียนกว่า จึงเหมาะสำหรับงานทั่วไปรวมถึงพื้น ผนัง และเสา แต่ยังไม่เหมาะสำหรับงานที่รับแรงกดสูงมาก
ความสำคัญและประโยชน์ของเหล็ก Bar Chair
เหล็ก Bar Chair มีความสำคัญต่องานก่อสร้างในหลายด้าน ประการแรก ช่วยให้ได้ระยะ concrete cover ที่ถูกต้อง ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการป้องกันเหล็กเส้นจากการเกิดสนิมและการผุกร่อน concrete cover ที่เพียงพอจะช่วยยืดอายุการใช้งานของโครงสร้างได้นานขึ้น
ประการที่สอง ช่วยให้โครงสร้างมีความแข็งแรงตามที่คำนวณไว้ เมื่อเหล็กเส้นอยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้อง โครงสร้างจะสามารถรับแรงต่าง ๆ ได้ตามที่ออกแบบ ไม่ว่าจะเป็นแรงดึง แรงอัด หรือแรงดัด
นอกจากนี้ยังช่วยประหยัดเวลาและแรงงาน เพราะทำให้การจัดวางเหล็กเส้นเป็นไปอย่างรวดเร็วและแม่นยำ ลดความผิดพลาดในการก่อสร้าง และช่วยให้งานมีคุณภาพที่สม่ำเสมอ
ประเภทและชนิดของเหล็ก Bar Chair
เหล็ก Bar Chair มีหลายประเภทให้เลือกใช้ตามความเหมาะสมของงาน ได้แก่
- Individual Bar Chair (เหล็กตีนกาแบบเดี่ยว) เป็นแบบพื้นฐานที่มีขาและที่นั่งสำหรับรองรับเหล็กเส้นหนึ่งเส้น เหมาะสำหรับงานทั่วไป และมีราคาประหยัด
- Continuous Bar Chair (เหล็กตีนกาแบบต่อเนื่อง) มีลักษณะเป็นแถวยาวต่อเนื่อง สามารถรองรับเหล็กเส้นหลายเส้นในแนวเดียวกัน ช่วยประหยัดเวลาในการติดตั้งและให้ความมั่นคงมากขึ้น
- High Chair (เหล็กตีนกาขาสูง) ออกแบบสำหรับงานที่ต้องการยกระดับเหล็กเส้นสูงขึ้น เช่น ในแผ่นพื้นหนาหรืองานพิเศษ
- Slab Bolster (ตัวรองแผ่น) ใช้สำหรับงานแผ่นพื้น (Slab) โดยเฉพาะ มีการออกแบบให้เหมาะสมกับการรับน้ำหนักและการกระจายตัวของเหล็กเส้น
การใช้งานของเหล็ก Bar Chair
หน้าที่หลักของเหล็ก Bar Chair คือการทำให้เหล็กเสริมคอนกรีตอยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้องตามแบบ เพื่อให้มีระยะห่างจากพื้นหรือแบบหล่อคอนกรีตอย่างเหมาะสม ซึ่งช่วยในเรื่องต่อไปนี้
- ช่วยให้เหล็กเสริมได้ระยะชั้นป้องกันสนิม (Cover) ที่เหมาะสม ซึ่งถือเป็นมาตรฐานหนึ่งในการก่อสร้าง เพื่อป้องกันไม่ให้เหล็กเสริมโดนความชื้นและอากาศภายนอกโดยตรง ลดโอกาสการเกิดสนิมที่สร้างความเสียหายต่อโครงสร้าง
- ทำให้การเทคอนกรีตง่ายและได้คุณภาพดี ช่วยให้คอนกรีตไหลไปหล่อรอบ ๆ เหล็กเสริมอย่างทั่วถึงและแนบเนียน
- ลดความเสี่ยงที่จะทำให้เหล็กเสริมเคลื่อนตัวในขณะเทคอนกรีต เพราะขนาดและรูปร่างของ Bar Chair จะช่วยยึดให้เหล็กเสริมอยู่ในตำแหน่งที่ตั้งไว้
- ปรับระดับความสูงของเหล็กเสริมได้ตามความต้องการของโครงสร้างแต่ละชนิด เช่น พื้นคอนกรีต ผนังคอนกรีต หรือคานคอนกรีต
การวางเหล็ก Bar Chair ควรมีความระมัดระวังในการเลือกขนาดและจำนวนเพื่อครอบคลุมพื้นที่โครงสร้างอย่างเหมาะสม เพื่อรับน้ำหนักและทำหน้าที่ยึดเหล็กให้มั่นคง
ข้อควรระวังในการใช้งาน
การวาง Bar Chair ในงานก่อสร้างต้องเป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนดเพื่อให้ Concrete Cover มีความหนาเพียงพอสำหรับป้องกันสนิม โดยมาตรฐานที่ใช้กันอย่างแพร่หลายคือ ACI 318 ของสหรัฐอเมริกา และมาตรฐาน มอก. 737-2534 ของไทย ค่ามาตรฐานที่ใช้ทั่วไป เช่น พื้นและผนังคอนกรีตจะใช้ Cover ประมาณ 20-25 มม. ส่วนคานและเสาจะใช้ 40 มม. ขึ้นไป และสำหรับโครงสร้างภายนอกที่อยู่ในสภาพแวดล้อมที่สัมผัสอากาศหรือฝน ควรใช้ Cover หนาถึง 50 มม. ขึ้นไป เพื่อความคงทนและปลอดภัยของโครงสร้างในระยะยาว
แม้ว่าการใช้เหล็ก Bar Chair จะไม่ซับซ้อน แต่ก็มีข้อควรระวังบางประการที่ต้องคำนึงถึง เช่น การเลือกขนาดและชนิดให้เหมาะสมกับงาน การตรวจสอบคุณภาพของ Bar Chair ก่อนใช้งานว่าไม่บิ่นหรือเสียหาย และการติดตั้งให้มั่นคงเพื่อป้องกันการเคลื่อนที่ขณะเทคอนกรีต
การบำรุงรักษาและเก็บรักษา Bar Chair ให้อยู่ในสภาพดีก็เป็นสิ่งสำคัญ ควรเก็บในที่แห้งและป้องกันจากสภาพอากาศที่รุนแรง เพื่อให้สามารถใช้งานได้นานและมีประสิทธิภาพ
สรุปคือ เหล็ก Bar Chair หรือเหล็กตีนกา เป็นอุปกรณ์เล็กแต่มีความสำคัญอย่างยิ่งในงานก่อสร้าง ทำหน้าที่รองรับเหล็กเส้นให้อยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้องภายในแบบหล่อคอนกรีต ช่วยให้โครงสร้างมีความแข็งแรงและทนทานตามที่ออกแบบไว้ การเลือกใช้และติดตั้งที่ถูกต้องจะส่งผลต่อคุณภาพของงานก่อสร้างโดยรวม ทำให้งานก่อสร้างมีคุณภาพสูงและยั่งยืนในระยะยาว
